اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

اختلال PTSD، یک اختلال استرسی و اضطرابی است که در اثر رویدادهای بسیار استرس‌زا، ترسناک یا ناراحت‌کننده ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند بلافاصله بعد از یک رویداد ناراحت‌کننده ایجاد شود و یا ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد رخ دهد.

احساس ترس در حین و پس‌از یک موقعیت آسیب‌زا طبیعی است. ترس، تغییرات زیادی را در چند ثانیه در بدن ایجاد می‌کند تا به دفاع در برابر خطر یا اجتناب از آن کمک کند. تقریبا همه افراد طیف وسیعی از واکنش‌ها را پس ‌از تروما تجربه می‌کنند؛ اگر این علائم ادامه‌دار باشد این افراد مبتلا به اختلال پس‌ از سانحه (PTSD) تشخیص داده می‌شوند.

ردپای ژنتیک

یک مطالعه‌ در جامعه‌ی بزرگ نشان می‌دهد که PTSD دارای مؤلفه‌های ژنتیکی قوی مانند سایر اختلالات روانی است. ژنتیک این بیماری، ۵ تا ۲۰درصد از تغییرات خطر PTSD را به‌دنبال یک رویداد آسیب‌زا تشکیل می‌دهد. مطالعات ژنتیکی صورت گرفته روی این اختلال نشان می‌دهد که PTSD مانند سایر اختلالات روان‌پزشکی و بسیاری از ویژگی‌های دیگر، چندژنی است. این اختلال با هزاران گونه‌ی ژنتیکی در سراسر ژنوم مرتبط است که هرکدام سهم کوچکی در این اختلال دارند. تیم مطالعاتی همچنین شش جایگاه ژنی را شناسایی کردند.

علائم اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

فرد مبتلا اغلب رویداد آسیب‌زا را از طریق کابوس‌ها و فلش‌بک به گذشته به یاد می‌آورد. فرد مبتلا ممکن است احساس انزوا، تحریک‌پذیری و گناه و همچنین مشکلاتی همچون بی‌خوابی و عدم تمرکز را تجربه کند. این علائم اغلب شدید و پایدار هستند و تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره فرد مبتلا خواهند گذاشت.

علائم باید بیش ‌از یک ماه طول بکشد که در روابط یا کار تداخل ایجاد کند و به‌عنوان اختلال پس‌ از سانحه (PTSD) در نظر گرفته شود. برخی‌از افراد ظرف 6ماه بهبود می‌یابند، درحالی‌که برخی دیگر علائمی دارند که بسیار طولانی‌تر است و در برخی افراد این بیماری مزمن می‌شود.

• علائم اجتنابی عبارت‌اند از:

• دور ماندن از مکان‌ها، رویدادها یا اشیایی که یادآور تجربه‌ی آسیب‌زا هستند؛
• اجتناب از افکار یا احساسات مرتبط با رویداد آسیب‌زا؛
• مواردی که فرد را به یاد رویداد آسیب‌زا می‌اندازد.

• علائم برانگیختگی و واکنش‌پذیری عبارت‌اند‌ از:

• به‌راحتی مهبوت‌شدن؛
• احساس تنش ؛
• داشتن مشکل در خواب؛
• داشتن طغیان عصبانیت.

علائم برانگیختگی، معمولا ثابت هستند و باعث می‌شود فرد احساس استرس و عصبانیت کند. ممکن است انجام کارهای روزانه مانند خوابیدن، غذا خوردن یا تمرکز را سخت کنند.

• علائم شناختی و خلقی:

• مشکل در به‌خاطرسپردن ویژگی‌های کلیدی رویداد آسیب‌زا؛
• افکار منفی درمورد خود و جهان؛
• احساسات تحریف‌شده مانند گناه یا سرزنش؛
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش.

علائم شناختی و خلقی می‌تواند پس‌از رویداد آسیب‌زا شروع یا بدتر شود. این علائم باعث می‌شود فرد احساس بیگانگی یا جدایی از دوستان یا اعضای خانواده کند.

علت اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

همه‌ی افراد مبتلا به اختلال پس‌ از سانحه (PTSD) یک رویداد خطرناک را تجربه نکردند. برخی از تجربیات مانند مرگ ناگهانی و غیرمنتظره یکی از عزیزان نیز می‌تواند باعث PTSD شود. اکثر موقعیت‌هایی را که فرد آسیب‌زا بداند می‌تواند باعث بروز اختلال PTSD شود. این موقعیت‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تصادفات جاده‌ا‌ی جدی؛
• تجاوزهای شخصی خشونت‌آمیز مانند تجاوز جنسی، دزدی یا سرقت؛
• مشکلات جدی سلامتی؛
• تجربیات زایمان.

افرادی که به‌طور مکرر در موقعیت‌های آسیب‌زا مانند غفلت شدید، سواستفاده یا خشونت را تجربه می‌کنند به نوع پیچیده این اختلال مبتلا می‌شوند.

 تشخیص اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، پزشک احتمالا موارد زیر را انجام خواهد داد:

• انجام یک معاینه‌ی فیزیکی برای بررسی مشکلات پزشکی؛
• ارزیابی روان‌شناختی شامل بحث درمورد علائم و نشانه‌های بیمار و رویدادهایی که منجربه آن‌ها شده است؛
• استفاده از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا.

درمان اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

درمان اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند به بیمار کمک کند تا کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورند. درمان اولیه روان‌درمانی است، اما می‌تواند شامل دارو نیز باشد. ترکیب این درمان‌ها می‌تواند به بهبود علائم بیمار کمک کند:

• آموزش مهارت‌هایی برای رسیدگی به علائم فرد بیمار؛
• کمک به بیمار جهت بهتر فکرکردن در مورد خود، دیگران و جهان؛
• یادگیری راه‌های مقابله در صورت بروز مجدد علائم؛
• درمان سایر مشکلات مرتبط با تجربیات آسیب زا مانند افسردگی، اضطراب، یا سوءاستفاده از الکل یا مواد مخدر.

روان‌‌درمانی

چندین نوع روان‌درمانی که گفتاردرمانی نیز نامیده می‌شود، ممکن است برای درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به PTSD استفاده شود. برخی از انواع روان‌درمانی مورد استفاده در درمان PTSD عبارت‌اند از:

• درمان شناختی:

این نوع گفتار درمانی به بیمار کمک می‌کند تا روش‌های تفکر (الگوهای شناختی) را که بیمار را درگیر نگه می‌‌‌دارند، بشناسند. برای مثال، باورهای منفی در مورد خود بیمار و خطر وقوع دوباره‌ی موارد آسیب‌زا.

• درمان از طریق مواجهه:

این رفتاردرمانی به بیمار کمک می‌کند تا با خیال راحت با موقعیت‌ها و خاطراتی که به نظر بیمار ترسناک هستند، روبه‌رو شود تا بتواند به‌طور مؤثر با آن‌ها کنار بیاید. مواجهه درمانی می‌تواند به‌ویژه برای فلاش‌بک‌ها و کابوس‌ها مفید باشد.

• پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR):

“EMDR” نوردهی درمانی را با یک‌سری حرکات هدایت‌شده چشم ترکیب می‌کند که به بیمار کمک می‌کند خاطرات آسیب‌زا را پردازش کند و نحوه واکنش خود را به آن‌ها تغییر دهد.

داروهای اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

انواع مختلفی از داروها می توانند به بهبود علائم PTSD کمک کنند:

• داروهای ضدافسردگی:

این داروها می‌توانند به علائم افسردگی و اضطراب کمک کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به بهبود مشکلات خواب و تمرکز کمک کنند. داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، سرترالین (Zoloft)  و پاروکستین (Paxil) توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای درمان PTSD تأیید شده‌است.

• داروهای ضداضطراب:

این داروها می‌توانند اضطراب شدید و مشکلات مربوط به آن را تسکین دهند.

• پرازوسین:

در حالی که چندین مطالعه نشان داد که پرازوسین (Minipress) ممکن است کابوس‌های شبانه را در برخی از افراد مبتلا به PTSD کاهش دهد یا سرکوب کند، مطالعه جدیدتر هیچ سودی نسبت به دارو نشان نداد.

عوارض اختلال پس‌ از سانحه (PTSD)

اختلال استرس پس‌از سانحه، می‌تواند کل زندگی شما را مختل کند و مبتلایان را از شغل، روابط، سلامتی و فعالیت‌های روزمره باز دارد.

همچنین ممکن است خطر سایر مشکلات روانی را افزایش دهد. مانند:

• افسردگی و اضطراب؛
• مشکلات مربوط به مصرف مواد مخدر یا الکل؛
• اختلالات اشتها؛
• افکار و اعمال خودکشی.

مشاوره‌ی پزشکی

تجربه‌ی افکار ناراحت‌کننده و گیج‌کننده پس ‌از یک رویداد آسیب‌زا طبیعی است. اما اکثر افراد به‌طور طبیعی طی چند هفته بهبود پیدا می‌کنند. اگر این علائم چهارهفته پس ‌از تجربه آسیب‌زا هنوز ادامه داشت فرد باید به پزشک مراجعه کند.

جمع‌بندی

۲۷ژوئن روز جهانی اختلال پس از سانحه (PTSD) نام‌گذاری شده‌است. تخمین زده می‌شود که PTSD از هر ۳نفری که تجربه‌ی آسیب‌زا داشته باشند، ۱نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. پس‌از زنده ماندن از یک رویداد آسیب‌زا، بسیاری از افراد در ابتدا علائمی مشابه به PTSD دارند. با این حال، اکثر افرادی که در معرض تروما قرار می‌گیرند، به اختلال استرس پس‌ از سانحه طولانی مدت مبتلا نمی‌شوند. دریافت کمک و حمایت به موقع باعث می‌شود از بدتر شدن واکنش‌های استرسی طبیعی و تبدیل شدن به PSTD جلوگیری کند.

نویسندگان: کوثر حاجی‌پور، یاسمن اسمی

منابع

منبع 1

منبع 2

منبع 3

منبع 4

منبع 5

تهیه‌شده در آکادمی ژنتیک ایران

همچنین بخوانید: روز_جهانی_بیماری_ویتیلیگو