فهرست مطالب
هیچچیزی به اندازهی درد نمیتواند همزمان مفید و همچنین ترسناک باشد. به علت تاثیری که درد میتواند بر روی کیفیت زندگی فرد بگذارد، بشریت وادار به ساخت و مصرف آرامبخشها و مسکنها شدهاست.
تاریخچه
در دهه 1600میلادی، بسیاری از پزشکان اروپایی برای تسکین درد بیماران خود به آنها تریاک میدادند. سپس در دهه 1900، پزشکان از مورفین و هروئین به عنوان مسکن استفاده میکردند. استفاده از این مواد آغازی بود برای اینکه پزشکان در دوراهی افزایش بهبود کیفیت زندگی بیماران و نگرانی برای افزایش احتمال اعتیاد قرار بگیرند.
انواع مسکنها
1- مسکنهای ضدالتهابی غیراستروئیدی “Non-steroidal anti-inflammatory drugs” (NSAIDs)
2- پاراستامول “paracetamol“
3- مخدرها “opioids”
“NSAID”ها
این دسته از مسکنها از طریق مهار آنزیمهای “COX” که در سنتز پروستوگلاندین نقش دارند، اثر خود را میگذارند. برخی از پروستوگلاندینها باعث بهوجودآمدن درد و التهاب در محل آسیب و کاهش آنها باعث کاهش درد و التهاب میشود. برخی از “NSAID” ها شامل ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین، دیکلوفناک و … میشوند. همچنین از آسپرین برای جلوگیری از لختهشدن خون در افرادی که دچار حملات قلبی شدهاند نیز استفاده میشود. معمولا این مسکنها برای افرادی که درد همراه با التهاب دارند تجویز میشود و برای تسکین کمر درد، سر درد، ورم مفاصل، کاهش تب و … قابل استفاده هستند.
عوارض جانبی “NSAID”
اگر این داروها در مقدار دزهای بالا و یا طولانیمدت استفاده شوند میتوانند عواضی را به دنبال داشته باشند. این عوارض شامل نفخ، اسهال یا یبوست، حالت تهوع و استفراغ، دلدرد، سرگیجه و … است. مصرف طولانیمدت این دسته از داروها میتواند منجر به عوارض خطرناکی مانند خونریزی رودهی کوچک، بالارفتن فشار خون، سکتهی قلبی و آسیبهای کلیوی شود. اگر فرد مصرفکننده دچار عوارضی مانند تاری دید، ادرار خونی، مشکل در صحبتکردن، خستگی حاد، تپش قلب، عوارض آلرژیک مانند تنگی نفس و … شد باید سریعا به پزشک مراجعه کند.
پاراستامل (استامینوفن)
عملکرد دقیق این دسته از مسکنها به طور دقیق مشخص نیست اما حدس بر این است که این دارو با مسدود کردن آنزیم “COX” در مغز و سیستم عصبی مرکزی کار خود را انجام میدهد. از این دارو برای کاهش درد و همینطور کاهش تب استفاده میشود و لازم به ذکر است که پاراستامل هیچ کمکی به بهبود التهاب نمیکند. معمولا استامینوفن را در زمانهایی که فرد درد جدی و التهاب ندارد تجویز میکنند.
عوارض جانبی پاراستامل
درصورتیکه بیش از حد ماکزیمم مصرف نشود این دارو یک داروی ایمن و دارای عوارض جانبی کمی است. “overdose” همراه این دارو بسیار خطرناک و حتی مرگبار است. اگر فردی این دارو را بیش از حد مجاز مصرف کند دچار آسیب کبدی دائمی شده که میتواند منجر به مرگ وی شود.
مخدرها
مخدرها با اتصال به گیرندههای خاص در سیستم عصبی مرکزی، روده و سایر قسمتهای بدن فعالیت خود را انجام میدهند. این مواد منجر به کاهش احساس درد و واکنش به درد میشوند و همچنین تحمل درد را در شخص مصرفکننده افزایش میدهند. نمونههایی از مخدرهای ضعیف عبارتند از کدئین و دی هیدروکدئین. اگرچه از اینها به عنوان مخدرهای ضعیف یاد میشود اما لازم به ذکر است که این نوع از مخدرها بسیار موثر هستند و اغلب برای تسکین دردهای شدید تجویز میشوند. مخدرهای قوی شامل مورفین، اکسیکدون، پتیدین، ترامادول و … است. معمولا از مخدرهای قوی برای تسکین دردهای شدید ناشی از سرطان، جراحی و … استفاده میشود.
عوارض جانبی “opioid”ها
حالت تهوع و استفراغ، یبوست، خشکی دهان، گیجی، خوابآلودگی از عوارض این داروها است. نکتهی قابل توجه در مورد این دسته از مسکنها اعتیادآور بودن آنها است. در صورت استفادهی مکرر از این نوع مسکنها امکان مقاومشدن بدن شخص مصرفکننده به دز مصرفی و در پی آن نیاز به افزایش دز وجود دارد. مصرف بیشتر از حد مجاز منجر به کندشدن تنفس و ضربان قلب و در نهایت مرگ میشود.
نتیجهگیری
مجوز برای مصرف هرگونه دارو و همچنین دز مجاز مصرف آنها به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، شرایط جسمی و … وابسته است. نکته حائز اهمیت دیگر در مورد استعمال داروها این است که بعضی از داروها به همراه داروهای دیگر واکنش داشته و منجر به آسیبهای جدی میشوند. بنابراین پیش از مصرف هرگونه دارو با داروساز و یا پزشک معالج خود مشورت کنید.
نویسنده: صبا ریاحی
ویراستار: سارا تاجداری