فهرست مطالب
تحریک عمیق مغز یا DBS یک روش درمانی است که با استفاده از کاشت الکترودها در ناحیههای هدف در مغز بیمار، انجام میشود. از این روش برای بهبود و یا کاهش علائم بیماریهایی چون افسردگی، پارکینسون، OCD و دیگر اختلالات مغزی استفاده میشود. الکترودها به واسطهی پالسهای الکتریکی میتوانند الگوهای نامنظم فعالیت مغز را تغییر دهند و باعث بهبود خلق و خوی افراد شوند. این روش به بیمارانی توصیه میشود که نسبت به سایر روشهای درمانی و داروها مقاوم بودهاند و علائم آنها کنترل نشده است.
الکترودها با استفاده از جراحی در هستهی اکومبنس مغز قرار داده میشوند. این ناحیه از مغز مسئول ترشح دوپامین، سروتونین، ایجاد انگیزه و خلق و خو است. الکترودها توسط سیم به دستگاه ضربانساز مانندی که در قفسهی سینه قرار داده شده است، متصل هستند؛ سپس پالسهای الکتریکی از طریق الکترودها به مغز ارسال میشوند. این پالسها کمک میکنند تا متابولیسم گلوکز در مغز متعادل شود. این روش به عنوان یک درمان ایمن شناخته میشود، اما به علت انجام جراحی ممکن است با عوارضی چون خونریزی مغزی، عفونت و سردرد همراه باشد.
DBS و درمان پارکینسون
از DBS برای بهبود علائم عصبی مرتبط با بیماری پارکینسون از جمله: لرزش، حرکت کند، مشکلات راه رفتن و اسپاسم عضلانی استفاده میشود. درواقع بیماری پارکینسون باعث ایجاد سیگنالهای الکتریکی نامنظمی در قسمتهایی از مغز میشود که حرکت را کنترل میکنند. پالسهای الکتریکی، این مراکز کنترل در سطح مغز را تعدیل میکنند و ارتباط بین سلولهای مغز را بهبود میبخشند.
درمان افسردگی با الکترود
در مطالعهای که بر روی بیماران مبتلا به افسردگی و در طی ۸ سال انجام شد، نشان میدهد که در طی این مدت، بیمارانی که تحت درمان با DBS بودند، بیشتر آنها پاسخ ضدافسردگی قوی و پایداری را از خود نشان دادهاند؛ یک سوم از بیماران، بهبود کامل علائم و نیمی از آنها کاهش علائم را تجربه کردند. مهم ترین نکته در این روش درمانی، پاسخ پایداری است که بیماران دریافت کردند و این نکته برای درمان موثر در افسردگی مقاوم به درمان، بسیار اهمیت دارد.
آلزایمر و DBS
بیماری آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل در افراد مسن است و یکی از بحرانهای بهداشتی عمدهای است که جامعهی مسن کنونی با آن مواجه است. از نظر بالینی تنها تعداد کمی از بیماران مبتلا به آلزایمر از اثرات درمانی داروها سود میبرند. طی تحقیقات صورت گرفته تا کنون درمان آلزایمر با DBS، یک روش درمانی امیدوارکننده است که همچنان نیاز به مطالعات بیشتر برای بهبود آن میباشد. DBS در بیماران مبتلا به آلزایمر خفیف با تأثیر بر متابولیسم گلوکز در مغز، حجم هیپوکامپ و حجم مادهی خاکستری قشر مخ به بهبود علائم این بیماری منجر میشود.
درمان اعتیاد با تحریک عمیق مغز
اعتیاد به مواد مخدر با عوارض و مرگ و میر قابل توجه یکی از نگرانیهای بهداشت عمومی است. درمانهای کنونی برای اعتیاد به مواد مخدر دارای نرخ بالایی از برگشتپذیری هستند؛ بنابراین در 15 سال گذشته، DBS به عنوان یک درمان بالقوه، مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از دادههای بالینی، امیدوارکننده بودهاند. با این حال، DBS هنوز به طور گسترده در انسانها برای اعتیاد به مواد مخدر استفاده نشده است. برای درمان اعتیاد با این روش، هستهی اکومبنس و مسیر مزولیمبیک مورد هدف قرار میگیرند و مسیر مزولیمبیک دستخوش یک سری تغییرات عصبی میشود.
OCD و DBS
OCD یک بیماری روانی ناتوانکننده است که به صورت افکار مداوم، مزاحم و رفتارهای تکراری بروز پیدا میکند. باور بر این است که تحریک عمیق مغز با تعدیل کردن اختلالات اساسی در مدار CSTC، باعث بهبود علائم OCD میشود. تحلیل دادههای جدید نشان میدهد که مکانیسم درمانی DBS برای OCD، احتمالاً شامل تعدیل عصبی یک شبکهی گسترده قشر/ زیر قشری است که با هدف قرار دادن بستههای فیبر در ALIC شکمی که نقاط این شبکهی گسترده را به هم وصل میکند، قابل دسترسی است. با پیشرفت در تصویربرداری ساختاری و عملکردی، این ابزارها به بهینه سازی درمان DBS برای بیماران منجر میشوند و نتایج امیدوارکنندهتری را رقم میزنند.
در این ویدیو نتیجهی درمان یک بیمار مبتلا به OCD با DBS و چگونگی روش انجام آن را میتوانید مشاهده کنید. (برای مشاهده، وارد Youtube شوید)
درمان بیماران مبتلا به صرع با DBS
داروهای ضدصرع (AED) میتوانند تشنج را در اکثر بیماران مبتلا به صرع، کنترل کنند؛ با این حال حداقل 30٪ از بزرگسالان مبتلا به صرع نمیتوانند تشنج خود را با AED کنترل کنند. همچنین جراحی برای برداشتن یا قطع ناحیهی صرع همیشه گزینهی مناسبی نیست. بیشترین روشی که در DBS برای درمان صرع و کنترل تشنج انجام میشود، هدف قرار دادن ناحیهی هستهی قدامی تالاموس(ATN) است؛ به دلیل اندازه، فاصله از ساختارهای عروقی و اتصالات گسترده، ATN به عنوان ناحیهی هدف برای تحریک در DBS انتخاب میشود. علاوه بر این، ناحیهی ATN برای حفظ و انتشار تشنج بسیار مهم است.
همچنین بخوانید: شگفت انگیزترین درمان جدید صرع به روش بازسازی سلول های مغز
نتیجهگیری
DBS همانند دیگر روشهای درمانی نیاز به مطالعه، پژوهش و پیشرفت بیشتر نیاز دارد تا نتایج حاصل از درمان با استفاده از آن، منجر به بهبودی بیشتر این روش درمانی شود. پیشرفت در الکترودها، دستگاهها، شناخت و بررسی دقیق جایگاههای مغزی برای هدف قرار دادن آنها از جمله مواردی هستند که فاکتورهای مؤثر بر عملکرد DBS محسوب میشوند.
نویسنده: فاطمه پوستیندوز
منابع:
- https://www.extremetech.com/extreme/327879-scientists-use-implanted-electrodes-to-cure-severe-depression
- https://www.healthline.com/health/depression/deep-brain-stimulation-dbs
- https://www.the-scientist.com/news-opinion/deep-brain-stimulation-improves-depression-symptoms–study-66542
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7990787/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31765650/
- https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnins.2018.00998/full
- https://www.neurologyadvisor.com/topics/movement-disorders/electrode-placement-in-subthalamic-nucleus-stimulation-may-restore-nonmotor-cognitive-functioning/