فهرست مطالب
آزمایش آلفا فتوپروتئین (AFP)
آلفا فتوپروتئین (AFP) پروتئین آنکوفتال است که بهطور طبیعی توسط کیسه زرده جنین و کبد تولید میشود. این پروتئین اصلی سرمی، در طول 3 ماه اول حیات است. میزان AFP تا سن 1 سالگی بهشدت کاهش مییابد و در بزرگسالان در سطوح بسیار پایین یافت میشود.
این آزمایش نوعی شاخص غربالگری بوده و نشانگر وجود ریسک بالای نقایص مادرزادی مثل نقایص دیوارهی شکمی (مانند گاستروشیزیس یا مفالوسل) جنین است. همچنین بهعنوان مارکر توموری جهت تشخصی سرطان استفاده میشود. مارکر تومورها مولکولهایی در خون هستند که سطحشان در صورت ابتلا به سرطانهای خاص در خون بالاترمیروند. در طول رشد کودک، مقداری AFP از جفت عبور کرده و وارد خون مادر میشود.
در چه صورت نیاز به انجام آزمایش است؟
بهطور معمول تست AFP سطح AFP را در زنان باردار در طول سه ماهه دوم بارداری اندازهگیری میکند. اگر پزشک تشخیص دهد که فرد ممکن است سرطان کبد، سرطان بیضه یا سرطان مغز، مدیاستن (سینه) یا خون داشته باشد، به این آزمایش نیاز است. این آزمایش همچنین برای ردیابی درمان سرطان یا بررسی اینکه آیا سرطان پس از درمان عود کردهاست یا خیر انجام میگیرد.
تستهای دیگری که همراه با آلفا فتوپروتئین (AFP) انجام میشود:
در صورت مشکوک بودن به سرطان کبد، ممکن است آزمایشهای دیگری نیاز باشد، مانند:
- تستهای عملکرد کبد (LFTs): این آزمایشها قسمتی از کبد را که تحتتأثیر سرطان قرار نمیگیرد بررسی میکند تا ببیند کبد چقدر خوب کار میکند. در واقع سطوح برخی از مواد مانند بیلیروبین، آلبومین، ALP، AST، ALT و GGT را در خون بررسی میکنند.
- آزمایشات لختهشدن خون: کبد پروتئینهایی میسازد که به لختهشدن خون کمک میکند. ممکن است آزمایشهای خونی مانند پروترومبین (PT) انجام شود تا فرد بفهمد کبد چقدر این پروتئینها را میسازد و خطر خونریزی را بررسی کند.
- آزمایش نیتروژن اوره خون یا BUN و سطح کراتینین: نشان میدهد که کلیهها چگونه کار میکنند.
- شمارش کامل خون یا CBC: این آزمایش سطح گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها را که به لختهشدن خون کمک میکند، اندازهگیری میکند. همچنین نشان میدهد که مغز استخوان چقدر خوب کار میکند.
- الکترولیتها و آزمایشات شیمیایی خون: آزمایشات شیمی خون سطوح برخی از مواد مانند کلسیم، پتاسیم و گلوکز را در خون بررسی میکند. بهعنوان مثال، سطح کلسیم و کلسترول خون ممکن است در هنگام ابتلا به سرطان کبد افزایش یابد، درحالیکه سطح گلوکز ممکن است کاهش یابد.
- آزمایشات هپاتیت B و C با سرطان کبد مرتبط هستند، بنابراین ممکن است آزمایشاتی برای هپاتیت ویروسی انجام شود.
میتوان از آزمایشهایی برای دیگر مارکرهای تومور در خون استفاده کرد، از جمله:
- گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)
- لاکتات دهیدروژناز (LDH)
- آزمایشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی، سیتی اسکن، MRI یا بیوپسی
تست آلفا فتوپروتئین (AFP) چگونه انجام میشود؟
- ابتدا پزشک با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی فرد نمونه خون میگیرد.
- پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمعآوری می شود.
- هنگامیکه سوزن داخل یا خارج می شود ممکن است کمی سوزش احساس شود.
- برای آماده شدن آزمایش باید کاری انجام دهیم؟
- برای تست AFP نیازی به آمادگی خاصی نیست.
نتایج در زمان بارداری:
اگر نتایج بالاتر از سطح نرمال AFP نشان داد، ممکن است به این معنی باشد که کودک دارای نقایص لوله عصبی مانند اسپینابیفیدا است، وضعیتی که در آن استخوانهای ستون فقرات در اطراف نخاع بسته نمیشوند، یا آنسفالی، وضعیتی که در آن مغز به درستی رشد نمیکند.
اگر نتایج پایینتر از سطوح AFP طبیعی باشد، ممکن است به این معنی باشد که کودک دارای یک اختلال ژنتیکی مانند سندرمداون است، وضعیتی که باعث مشکلات فکری و رشدی میشود.
همچنین اگر سطح AFP طبیعی نباشد همیشه به این معنا نیست که کودک مشکلی دارد. گاهی ممکن است به این معنی باشد که فرد بیش از یک نوزاد دارد یا تاریخ زایمان اشتباه است. اگر نتایج، سطح AFP را بالاتر یا کمتر از حد معمول نشان دهد، فرد آزمایشهای بیشتری برای کمک به تشخیص انجام خواهد داد.
نتایج آزمایش در افراد غیرباردار
افزایش سطح AFP میتواند نشانه:
سرطان هپاتوسلولار اولیه (هپاتوم)، تومور سلول جنینی یا سلول زایای بیضهها، سایر سرطانها از قبیل معده، ریه، پستان باشد. همچنین برخی از افراد مبتلا به سیروز یا هپاتیت فعال مزمن نیز دارای سطوح بالاتر AFP در خون هستند.
نتیجهگیری
نتایج آزمایش ممکن است بسته به سن، جنس، سابقه سلامتی، روش مورد استفاده برای آزمایش و موارد دیگر متفاوت باشد. بهتر است پزشک نتایج آزمایش را بررسی کند.
نویسنده: زهرا سروآزاد
منابع:
- https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=167&contentid=alpha_fetoprotein_tumor_marker
- https://medlineplus.gov/lab-tests/alpha-fetoprotein-afp-test/#:~:text=Alpha%2Dfetoprotein%20(AFP)%20is,the%20second%20trimester%20of%20pregnancy.